- 2- 3 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y- choć może je jeszcze mylić
- wymawia samogłoski nosowe: ą, ę
- wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n oraz ś, ź, ć, dź
- może zamieniać f na h lub odwrotnie
- może zamieniać k, g na t, d
- pod koniec 3 roku życia pojawiają się s, z, c, dz
- dziecko powtarza intonację zdania
- wypowiada pojedyncze wyrazy oraz tworzy pierwsze połączenia dwuwyrazowe
- może przestawiać sylaby w wyrazach
- połączenia wyrazów mogą być błędne gramatycznie
- upraszcza wyrazy, skraca je
- rozumie proste polecania słowne
- mówi o sobie w 3 osobie
- zaimek „ja” powinien pojawić się pod koniec 3 roku życia
- wypowiadane zdania na początku mają postać prostego połączenia dwóch słów później pojawiają się połączenia trójwyrazowe lub dłuższe
- na początku używa w większości zdań oznajmujących, później pytających i rozkazujących
- używa tylko pierwszych, prostych form odmiany
- używa czasowników i rzeczowników, które dotyczą jego najbliższego otoczenia
- jeszcze nie różnicuje czasu przeszłego, przyszłego i teraźniejszego
Jeżeli dziecko używa tylko kilku pojedynczych słów, nie tworzy połączeń dwuwyrazowych, nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem lub jeżeli rozwój jego mowy budzi wątpliwości- należy zgłosić się do logopedy.
- 3- 4 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y oraz nosowe: ą, ę
- wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, j, l, ł oraz ś, ź, ć, dź
- pojawiają się s, z, c, dz choć mogą być jeszcze zmiękczane
- głoska r jest zastępowana przez j lub l
- dziecko operuje bogatym słownictwem opisującym znane mu otoczenie
- może przestawiać sylaby w wyrazach ale robi to coraz rzadziej
- zaczyna samo się poprawiać
- rozumie bardziej złożone polecenia słowne
- pojawia się coraz więcej poprawnych gramatycznie form
- tworzy kilkuwyrazowe zdania
- używa zdań oznajmujących, pytających oraz rozkazujących z właściwą intonacją
- zaczyna rozumieć zależności czasowe
- używa czasowników, rzeczowników, przymiotników, przysłówków i zaimków, chociaż może je niewłaściwie odmieniać
- opowiada, co aktualnie widzi
- mówi do siebie, głośno myśli
Jeżeli dziecko nie łączy wyrazów w zdania, mówi niechętnie, jest rozumiane wyłącznie przez osoby z najbliższego otoczenia; jeżeli nie pojawiają się nowe formy gramatyczne i nowe słowa lub jeżeli dziecko mówi mniej i gorzej niż wcześniej a w ogólnym rozwoju obserwuje się regres, należy zgłosić się do logopedy.
- 4- 5 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y oraz nosowe: ą, ę
- wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, j, l, ł oraz ś, ź, ć, dź
- wymawia poprawnie głoski s, z, c, dz
- pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż ale mogą być jeszcze błędnie stosowane
- głoska r jest zastępowana przez l ale może pojawiać się już poprawna wymowa r
- operuje bogatym słownictwem opisując znane otoczenie
- poprawnie wymawia wielosylabowe słowa
- samo się poprawia szukając właściwej formy
- pyta o poprawność gramatyczną wyrazów, interesuje się językiem
- operuje czasownikami we wszystkich czasach i trybach, potrafi deklinować, żywa wyrażeń przyimkowych, chociaż mogą pojawiać się błędy
- tworzy neologizmy, np.: czytacz- ktoś, kto dużo czyta
- tworzy wielowyrazowe zdania i łączy je ze sobą w narrację
- rozumie zależności czasowe, używa słów: wczoraj, jutro
- używa większości części mowy z coraz większą poprawnością
- zadaje pytania: jak?, dlaczego?
- rozumie skomplikowane polecenia także zawierające zwroty: najpierw, następnie, pod, nad, obok
Jeżeli dziecko nie tworzy zdań, nie informuje o swoich potrzebach, nie rozpoznaje kolorów, nie zna poprawnych form najczęściej używanych wyrazów, bardzo często myli głoski, nie rozumie poleceń, niechętnie się komunikuje; jeśli wymawia głoski z językiem między zębami, śpi z otwartą buzią, ma problemy z żuciem lub połykaniem- należy zwrócić się po poradę do logopedy.
- 6- 7 lata
- wymawia wszystkie samogłoski ustne i nosowe
- wymawia poprawnie wszystkie spółgłoski- w tym ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż
- nie zamienia głosek
- pojawia się poprawna wymowa r
- dziecko operuje bogatym słownictwem zgodnie z poziomem rozwoju poznawczego
- używa wszystkich form gramatycznych słów poza najtrudniejszymi i rzadko używanymi [imiesłowy przysłówkowe]
- dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej- głoskuje, dzieli na sylaby
- wyodrębnia głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu
- samodzielnie wymyśla wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę
- wyklaskuje liczbę sylab w wyrazie
- określa położenie przedmiotu względem otoczenia [nad, pod, obok, między, wewnątrz]
- zaczyna czytać i pisać pierwsze wyrazy [imiona, nazwy]
- buduje poprawne, złożone zdania bez błędów
- zaczyna wychwytywać niuanse znaczeniowe [prosta ironie]
- potrafi porównywać oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, funkcji użytkowej
- zna na pamięć kilka piosenek i wierszyków, rozumie ich treść
Jeżeli dziecko popełnia nadal sporo błędów gramatycznych, wymawia niepoprawnie jakąkolwiek głoskę, zacina się przy mówieniu, powtarza sylaby, jąka się lub jeżeli mówi zdecydowanie gorzej od rówieśników- należy udać się do logopedy.
Źródło:
Naukowe Koło Logopedyczne przy Uniwersytecie Warszawskim
- Hellbrugge, J. Hermann von Wimpffen. Pierwsze 365 dni życia dziecka